Hỏi:
Thầy đã giảng kỳ trước, niệm Phật hay trì chú chỉ có tác dụng đè nén vọng tưởng; nhưng con nghĩ mục đích niệm Phật để một lòng không tán loạn, đạt được nhứt tâm bất loạn, con nghĩ đó là tâm bất nhị của Phật tánh. Sự nhận xét của con có đúng không? Xin Thầy phân biệt rõ tác dụng đè nén vọng tưởng của niệm Phật và không đè nén vọng tưởng của tham thoại đầu?
Đáp:
Ai cũng biết do vô minh mới thành chúng sanh. Tại sao gọi là vô minh? Vô minh có hai thứ:
Vô thỉ vô minh (căn bản vô minh) là không có sự bắt đầu. Vô thỉ vô minh đó cảnh giới thế nào? Là một niệm chưa sanh cũng là thoại đầu của người tham thiền. Tham thiền là muốn phá vô thỉ vô minh mới được kiến tánh, cho nên đến thoại đầu phải tiến thêm một bước nữa, tan rã vô thỉ vô minh thì giây phút đó được kiến tánh.
Còn nổi lên một niệm rồi gọi là nhứt niệm vô minh, cuộc sống hàng ngày như: mừng, giận, buồn, vui… đều là hóa thân nhứt niệm vô minh. Trong Đại Thừa Tuyệt Đối Luận, ngài Nguyệt Khê giảng rất rõ về nhứt niệm vô minh. Mình gặp chuyện vui mà cho vui là nhứt niệm vô minh, gặp chuyện buồn cho buồn là nhứt niệm vô minh, gặp chuyện giận cho giận là nhứt niệm vô minh; tức là tâm trạng mình biến đổi mức nào cũng là ở trong nhứt niệm vô minh, đã nổi một niệm thì niệm thứ hai thứ ba cứ tiếp tục hoài, nên gọi là nhứt niệm vô minh.
Vô minh là không sáng, tức tự mình không làm chủ được, mà theo dục vọng mình để thỏa mãn tạo ra đủ thứ nghiệp, phải chịu nghiệp thọ ác báo. Theo nhân quả, tạo nhân lành được phước báo, tạo nhân ác phải chịu khổ báo.
Kinh Hoa Nghiêm nói “tâm mình như một họa sĩ rất hay”, họa thiên đường thì mình thấy vui, họa địa ngục thì mình thấy sợ; nếu mình không họa thì bình an vô sự. Vì do tâm mình muốn họa cái này cái kia là nhứt niệm vô minh, có muốn ngưng cũng không ngưng được.
Nói dùng niệm Phật để ngưng, nhưng niệm Phật cũng là nhứt niệm vô minh. Niệm đến nhứt tâm bất loạn là trở về vô thỉ vô minh thì cũng còn ở trong vô minh, chưa phá được vô minh thì không giải thoát. Uất Đầu Lam Phất sanh cõi trời Phi tưởng phi phi tưởng, sắc thân không có, tất cả tập khí phiền não không có, ông nhập định 8 muôn đại kiếp, không có một chút vọng tưởng, mà người niệm Phật không có được vậy! Nhưng rồi ông mãn hết 8 muôn đại kiếp cũng đầu thai con chồn bay, không được giải thoát.
Niệm Phật không đúng tông chỉ Tịnh độ, làm thập thiện sanh cõi người hưởng vinh hoa phú quý hay sanh cõi trời hưởng thú vui; nhưng hưởng hết rồi cũng phải đọa xuống chịu khổ báo, vì không đúng tông chỉ Tịnh độ thì không vãng sanh cõi Cực Lạc. Bởi làm phước hưởng phước, làm ác cũng phải chịu quả ác vậy!
Làm phước được phát tài mới có tiền đi vượt biên, nhưng làm ác cho người ta chết đói cũng phải chịu quả chết đói; chứ không có thiện và ác trừ với nhau được, vì không ra ngoài chiêm bao; chưa phá được vô thỉ vô minh, phá vô thỉ vô minh là ra ngoài chiêm bao, không bị chiêm bao trói buộc.
Câu hỏi vừa rồi từ nhứt niệm vô minh đến vô thỉ vô minh, vô thỉ vô minh bị kích thích thì sanh nhứt niệm vô minh, đó là còn trong luân hồi.
