Ô Sào thiền sư là một cao tăng Trung Hoa vào đời Đường. Khi sanh sư, bà mẹ không ưng ý lắm nên đem bỏ con vào một chiếc tổ quạ trên cội đại thọ trước hiên chùa rồi lẩn mất. Sư ở chùa từ đó, và người ta gọi sư là thầy Ô Sào (Ô là quạ, Sào là tổ), tức là ông thầy có xuất xứ từ một chiếc tổ quạ. Tuổi ấu thơ và tráng niên của sư trôi qua bình thản trong bóng mát của tòng lâm cổ kính. Sư thường hành thiền trên quê hương của mình, tức là nơi chảng ba có đặt chiếc tổ quạ ngày xưa mà theo năm tháng, cội cây đã to và rộng đủ để sư đặt một chiếc tọa cụ trên ấy. Cho đến khi ngộ đạo và hành đạo, thiền sư vẫn không rời “quê mẹ”.
Một hôm, quan Thị lang Bạch Cư Dị, một thi hào lừng danh đương thời, đi dạo ngang cổng chùa, trông thấy nhà sư đang ngồi vắt vẻo trên cành cây. Vốn không ưa hạng người “lánh nợ đời” như thế, ông cau mày hỏi:
– Bộ hết chỗ rồi hay sao mà thầy lựa chỗ hiểm nghèo như thế để ngồi?
Thiền sư bình thản đáp:
– Chỗ của tôi xem ra còn vững vàng hơn chỗ của quan lớn đang ngồi nhiều.
Quan Thị lang nhìn lại chiếc kiệu của mình, ngạc nhiên hỏi:
– Chỗ tôi đang ngồi có gì đáng ngại đâu?
– Thưa, chỗ đại quan là dưới vua, trên các quan và trăm họ. Vua thương thì quần thần ghét, được lòng dân thì mất lòng vua. Tính mạng của đại quan cùng thân quyến đều lệ thuộc vào lòng yêu ghét của vua và sự tật đố tị hiềm của bạn bè. Một chiếc ghế được kê trên đầu lưỡi thiên hạ thì làm sao bì với sự cứng chắc của cội cây này được. Có phải thế không, thưa đại quan?
Bạch Cư Dị nghe nhà sư nói chỉ im lặng cúi đầu, giây lâu vị đại quan lão thành mới cất tiếng hỏi:
– Thầy có thể cho tôi biết thế nào là đại ý của Phật pháp chăng?
Thiền sư đáp liền:
– Không gì dễ bằng câu hỏi này. Đại quan hãy nghe tôi trả lời đây, đó là: “Các điều ác chớ làm, các điều lành vâng giữ, tự thanh lọc ý mình, đó là lời Phật dạy”.
Bạch Cư Dị nghe xong bảo:
– Những điều thầy vừa đáp, con nít lên ba cũng nói được.
Thiền sư mỉm cười:
– Thưa đại quan, con nít lên ba nói được, nhưng ông lão sáu mươi chưa chắc đã làm xong. Ngài có thấy như thế không?
Bạch Cư Dị lại im lặng cúi đầu bái phục. Ông bắt đầu học đạo với dưới sự dẫn dắt của Thiền sư Ô Sào từ đó. (Kể theo Vô minh từ đâu ra)
—o0o—
Bài Học Đạo Lý
Thời trai trẻ xông xáo nơi cửa quan, về già lại lân la cửa thiền là cách hành xử của không ít kẻ sĩ thời xưa. Bạch Cư Dị cũng thế, là một thi hào, kẻ sĩ lừng danh thời Đường, lúc về già quy Phật học Thiền, hiệu là Hương Sơn cư sĩ.
Là một thiên tài thi ca, học cao hiểu rộng, yêu nước thương dân nên khi làm quan, Bạch Cư Dị hết mình với sự nghiệp kinh bang tế thế, trị quốc an dân. Cũng vì thế nên khi thấy Thiền sư Ô Sào hàng ngày vắt vẻo trên tổ quạ, không làm gì có ích cho đời đã kịch liệt phê phán.
Bằng phong cách phi phàm và tuệ giác siêu việt của người đã rũ sạch bụi trần, Ô Sào đã khai thị cho Bạch Cư Dị thấy được lẽ thật của cuộc đời, những chân lý thật giản đơn mà con người mãi quay cuồng với lợi danh không thể nhận ra. Quan trọng hơn, đạo cốt ở thực hành, thực tu và thực chứng chứ không phải nói suông. Nhờ vậy mà Bạch Cư Dị từ chỗ phản bác trở thành quy phục Ô Sào.
Mới hay, bậc thượng nhân hành đạo cứu đời cần phải có nhân cách và trí tuệ hơn người.
NHIÊN TỰ